- მიდიხარ სტადიონზე?

- რა ხდება, რო?

- პოლონელებს ვეთამაშებით.
- არაა... ვეღარ ვუძლებ ვერც მაგათ თამაშს და ვერც მაგათი თამაშისგან გაგიჟებულ გულშემატკივარს.

- „ქეცი“ მიდის, არ გავაცილოთ?

- კაი რა...
 

აღარ მახსოვს, სტადიონზე ბოლოს როდის ვიყავი - ალბათ წინა საუკუნეში. თავიდან, ვიფიქრე, ვთარსავ ალბათ ჩემი მისვლითმეთქი და გამოვტოვე რამდენიმე თამაში. მაგანაც რომ არ უშველა, მივხვდი, - აზრი არ ჰქონდა იქ მისვლას. 

ჩემს ჭაბუკობაში, ხალხი მხოლოდ ფეხბურთის სანახავად არ დადიოდა - თავად სტადიონზე მოხვედრა, იქაური ატმოსფერო იყო ჯადოსნური. იყო მომენტები, როდესაც 80 000 კაცი გაისუსებოდა წამიერად; შემდეგ დინჯად და აუჩქარებლად დაუკრავდა ტაშს, თითქოს თეატრში ყოფილიყვნენ „კავკასიურ ცარცის წრეზე“ და არც მოწინააღმდეგე გუნდს დატოვებდნენ აპლოდისმენტების გარეშე. 

გინება ისმოდა, ოღონდ უმეტესად მსაჯების ან უხეშად მოთამაშე მოწინააღმდეგის მიმართ. იყო გამონაკლისებიც, მაგრამ ეგეც ძალიან იშვიათად.
„უცხო“ თუ გაერეოდა ვინმე სექტორში და თავის გამოდებას მოინდომებდა, მალევე მოჰყავდათ აზრზე, - ჩვენი ფეხბურთელები ოჯახის წევრებივით იყვნენ მაშინ.

ევროპულ დონეზეც ითამაშეს.

რაც თბილისში 1981 წლის 13 მაისს მოხდა, ისეთი რამ, მას მერე, არც არასოდეს მომხდარა.
14 წლის ვიყავი, კარგად მახსოვს.

მაგრამ დღეს კომაში ვართ.

ფეხბურთზე ვიტყვი.
ტელევიზიით ვუყურებ „ბარსელონას“, „ბაიერნს“, „რეალს“...  

და რა აღმოვაჩინე იცით? - ჩვენები სხვა თამაშს თამაშობენ - ჰგავს ფეხბურთს, მაგრამ როგორც ლელო წააგავს რაგბს, ისე.

„ფორმულა 1“ და „კარტინგი“ რომ განსხვავდება ერთმანეთისგან, ზუსტად ისე განვსხვავდებით ევროპული დონის გუნდებისგან. ევროპა შორს იყოს და, ჩვენ არც აზიის ტურნირებში ვივარგებდით და არც აფრიკულში - სამხრეთ ამერიკაზე აღარაფერს ვამბობ.

ისეთი შთაბეჭდილება მექმნება, ისევ და ისევ ჩვენი ფეხბურთელებიდან გამომდინარე, რომ გასახდელამდეც არ მიჰყვებათ წაგების წუხილი.

ისე იქცევიან, თითქოს „ჰკიდიათ“...

მე თუმკითხავთ, დიაგნოზი დასმულია - უნდა დავიწყოთ ნულიდან. 

თანმიმდევრულად განვაახლოთ საფეხბურთო ინფრასტრუქტურა. მოვახდინოთ მწვრთნელების, სამსაჯო კორპუსის გადამზადება, გავუშვათ ევროპაში, ვასწავლოთ ინსტიტუტებში, კლუბებში, ფედერაციებში. გავზარდოთ საფეხბურთო მენეჯმენტის ახალი თაობა, და თუ ერთობლივად არ „ჩავასხით“(ფინანსური ტერმინი) დიდი თანხა ამ ბიზნესში, ამ ტემპით, როგორიც დღეს აქვს აღებული ფეხბურთის ფედერაციას, ქვეყნის მთავრობას და მეცენატ-ბიზნესმენებს, იოტისოდენსაც ვერ წავიწევთ წინ. 

(მაგალითისთვის სამყოფია თურქეთი და აშშ. დახარჯეს - მიიღეს)

რა თქმა უნდა, იქნება გამონათებები, ახალგაზრდა ნაკრებების წარმატებები, რამდენიმე გენიოსიც გამოჩნდება, მაგრამ საფუძვლის, ქვეყნის შიდა, მაღალ ხარისხის ტურნირის გარეშე, იმის გარეშე, რომ გერქვას ფეხბურთის ქვეყანა, ვერ შევინარჩუნებთ ვერანაირ წარმატებას. 

ესეც ქვეყნის განვითარების სტრატეგიულ გეგმის მიმართულება: საქართველო საფეხბურთო ქვეყანა!

სავსებით შესაძლებელია (და ლოგიკურიც), რომ „ნატოში“ მიღებასთან ერთად, სტრატეგიულ გეგმაში ფეხბურთზე არ უნდა საუბრობდე, მაგრამ, რატომღაც, მგონია, რომ სანამ მეთოდურად და მონოტონურად არ დავიწყებთ „რეალის“, „მანჩესტერი“ს და „ბაიერნის“ მათსავე მინდვრებზე დამარცხებას, ნატოს ვერ მივუახლოვდებით.

აბა, წარმოიდგინეთ, გვყავდეს გუნდები, რომლებიც იგუგუნებენ ევროპაში - რამხელა პლიუსი იქნება ქვეყნისთვის?!

ან, შეიძლება, სტრატეგიაში ფეხბურთის მიმართულება საერთოდ არ მოიაზრებოდეს. მაშინ ტურიზმი უნდა პირველობდეს, ან სოფლის მეურნეობა, ან მსუბუქი მრეწველობა ან ყველა ერთად. მაგრამ ეს ყველაფერი უნდა ეწეროს სადღაც, რათა ამ დაწერილის საფუძველზე აეწყოს ქვეყნის განვითარების პროექტი. დღევანდელი ენით, საქართველოს სჭირდება განვითარების ბიზნესგეგმა, რაც, სამწუხაროდ არ გვაქვს და არც არავის აქვს სურვილი, რომ შექმნას.

ვთქვათ, წარმოვიდგინოთ და დაიწერა, რომ განვითარების სტრატეგიული გეგმის ერთერთი მიმართულება უსაფრთხოებაა. ანუ: ვაქციოთ საქართველო ყველაზე უსაფრთხო ადგილად დედამიწის ზურგზე! - დავიწყოთ ამ მიმართულებით მოქმედება. შევისყიდოთ მაღალხარისხიანი მონიტორები, ჩიპები, „გუგლ-გლასები“, დავატრენინგოთ ოპერატორები, შევცვალოთ ქვეყანაში მოხვედრის რეგულაციები, მოსახლეობა, ყველა ინდივიდი დავიცვათ პერსონალური კომპიუტერის მიერ მართული სამეთვალყურეო კოსმოსური აპარატებით... 

უტოპიაა! – 30 კმ-ში საოკუპაციო ჯარი დგას. ჩვენი ერის ძირძველ მიწაზე მტერია. უსაფრთხოება ისედაც საფრთხეშია.

მაშინ ჩავწეროთ, რომ ჩვენი სახელმწიფოს ერთ-ერთი მიზანია, რომ ქვეყნაში პლანეტის ფლორის ნიმუშები განვავითაროთ და შემდეგ, მათი მსოფლიოში გამრავლება მოვახდინოთ. ჩვენი კლიმატური პირობები (8 კლიმატური ზონით), იძლევა იმის საშუალებას, რომ ყველას სახის (და ძალიან მაღალი ხარისხის) მცენარეული კულტურა მოვიყვანოთ . 

მაგრამ აქაც წინაღობებია. 

დღევანდელ დღეს, სახელმწიფო არ გასცემს ე. წ. მწვანე სერტიფიკატს. 

მწვანე სერტიფიკატი იძლევა უფლებას, საქართველოს ფარგლებს გარეთ მოხდეს, როგორც ენდემური (ადგილობრივი. მაგ.სოჭი) ისე არა ენდემური, უკვე გამოყვანილ-გაზრდილი მცენარეების გატანა-გაყიდვა.

ინფორმაციისთვის, ამ ბიზნესში ჩაბმულია ხმელთაშუაზღვის თითქმის ყველა ქვეყანა, თურქეთი, ესპანეთი, საბერძნეთი, იტალია, კვიპროსი, პორტუგალია, საბერძნეთი, ხორვატია, ნიდერლანდები...

ეს მორატორიუმი ევროკავშირთან გაფორმდა „ნაცების“ დროს, ან მანამდე, ზუსტად არ ვიცი. 

ანუ ქართველები დავთანხმდით გაზრდილი მცენარეების არ გატანა-გაყიდვას. 

მაგალითისთვის, 2009 წელს ხანძარმა ნახევარი საბერძნეთის ტყე გაანადგურა. იმ პერიოდში ერთ-ერთმა ქართულმა კომპანიამ „ფაზის პლანტმა“, რომელიც ლანდშაფტური დიზაინის ბიზნესში საკმაოდ ცნობილი მოთამაშეა და არაერთი სანერგე მეურნეობა გააჩნია საქართველოს დასავლეთში, მიწერა წერილი საბერძნეთის პრემიერმინისტრს, სადაც სთავაზობდა მას დახმარებას, როგორც ფირმის, ასევე საქართველოს სახელით და ათეულ ათასობით ნერგს სთავაზობდა საჩუქრად. „ფაზის პლანტში“ არ იცოდა მაშინ მორატორიუმის შესახებ.
 

ბერძენმა პრემიერმაც უპასუხა, მადლობა გადაუხადა და უარი უთხრა, რაც იმით ახსნა, რომ საქართველო არ იყო მწვანე სერტიფიკატის მქონე ქვეყანა და რომ მას, ანუ საბერძნეთს ამ საჩუქრის მიღების იურიდიულად უფლება არ ჰქონდა.

არ იჩუქეს ბერძნებმა ჩვენი ნერგები. სამაგიეროდ, მცენარეთა თესლი წაიღეს, რამეთუ საქართველოს აქვს ე. წ. ყვითელი სერტიფიკატი, რომელიც გვაძლევს უფლებას ჩვენი ენდემური და არაენდემური ჯიშების თესლი ქვეყნის ფარგლებს გარეთ გავიტანოთ.

სოჭის მილიონობით თესლი გადის რაჭიდან, შეიძლება მილიარდობითაც...

ამ თესლებისგან ზრდიან შემდეგ ნაძვის ხეებს და ყიდიან ყველგან...

ჩვენთან, მაგალითად სოფელ ცაიშში, სამეგრელოში, ერთი ცალი ერთმეტრიანი ნერგის მოყვანა-გახარება ჯდება 0,04 ევრო. როცა ხორვატიაში, ან ესპამეთში ჯდება 4 ევრო, ანუ ასჯერ მეტი.

ასეთი ფასთა სხვაობა ბუნებრივი პირობებიდან გამომდინარეობს, მიწა, ჰავა, წყალი...

ცაიშში არტეზიული, 98 გრადუსიანი ცხელი წყლის ჭავლი წნევით 24 მეტრის სიმაღლეზე ამოიფრქვევა. ამ წყლის საშუალებით „უფასოდ“ შეიძლება სათბურების გათბობა.